Dominicus Gerritsz van Katwijk (1724 – 1778)
Doop van Dominicus Gerritsz van Katwijk (Minnekus) – 24 november 1747, Schiedam
In het jaar 1747, op 24 november, werd Dominicus Gerritsz van Katwijk, bijgenaamd Minnekus op twintigjarige leeftijd gedoopt in de Grote of Sint Janskerk te Schiedam. Dit is opmerkelijk, omdat de meeste dopen in deze tijd plaatsvonden binnen enkele dagen na de geboorte. De doop van Dominicus wijkt hiervan af, wat zijn religieuze en persoonlijke achtergrond des te interessanter maakt.
Wie was Dominicus? Dominicus was geboren in 1724 als zoon van Gerrit Willemsz van Catwijk (1697-?), ook bekend als Gerardus, gedoopt in 1697 in de Rooms-Katholieke Kerk te Schiedam.en Maartje Dominicusdr van der Hoeven, afkomstig uit een katholieke familie. Zijn roepnaam, Minnekus, is een volkse verkorting van Dominicus en wijst op zijn integratie in de Hollandse burgerlijke cultuur van de 18e eeuw, waarin verklein- en bijnamen veelvuldig werden gebruikt.
Een uitzonderlijke doop op latere leeftijd. De doop op 24 november 1747 vond plaats in de Hervormde Kerk, niet in de Rooms-Katholieke statie. De locatie, de Grote of Sint Janskerk, was de officiële gereformeerde kerk van Schiedam — een imposant gotisch gebouw dat sinds de Reformatie de centrale plek van protestantse eredienst was.
Wat deze gebeurtenis uitzonderlijk maakt is dat Dominicus twintig jaar oud was op het moment van zijn doop. Het betrof een volwassenendoop, wat binnen de gereformeerde kerk uitzonderlijk was. In de gereformeerde traditie werd vrijwel altijd zuigelingendoop toegepast. Een volwassenendoop duidt vrijwel zeker op een overgang van katholiek naar hervormd geloof, met formele opname in de hervormde gemeenschap.
Waarom zo laat gedoopt? Er zijn enkele mogelijke verklaringen:
- Dominicus was katholiek opgevoed (zoals zijn vader en moeder), maar bekeerde zich als jongvolwassene tot het gereformeerde geloof, mogelijk om maatschappelijke of huwelijksredenen.
- Een voorgenomen huwelijk met de hervormde partner Lijsbet Hendriksdr Wouterse in 1750 kon aanleiding zijn tot overgang van geloof.
- Als hij nooit eerder gedoopt was (mogelijk wegens conflicten tussen katholieke en hervormde familieleden), werd hij alsnog gereformeerd gedoopt om lidmaat te kunnen worden.
De hervormde kerk stond incidenteel volwassenendopen toe in gevallen van bekering of overgang van het katholieke naar het protestantse geloof. De doop betekende dan volwaardige opname in de kerkelijke gemeenschap, inclusief toegang tot het avondmaal en kerkelijke functies.
De doop vond plaats in de Grote of Sint Janskerk, het oudste en grootste kerkgebouw van Schiedam. Deze kerk was sinds de 16e eeuw het centrum van de gereformeerde eredienst. De doop werd vermoedelijk voltrokken tijdens een weekdienst, en werd geregistreerd in het gereformeerde doopregister van de stad.
Dominicus vormt de zesde generatie vanaf stamvader Willem Jacobsz Grau (\~1575). Zijn doop markeert een religieuze overgang in de familiegeschiedenis: van een katholieke lijn (via vader Gerrit en grootvader Willem Claesz) terug naar de hervormde kerk. Dit is mogelijk de eerste formele bevestiging van de hernieuwde aansluiting van deze tak bij het gereformeerde geloof, na een generaties katholieke doop.
Nederduitsche Gereformeerde Gemeente – Doop Dominicus Gerritsz (1724).
Bron; SchiedamGEN (DTB – Trouw – 0231 – 0006)
Huwelijk van Dominicus Gerritsz van Katwijk en Lijsbet Hendriksdr Wouterse
Op 31 oktober 1750 lieten Dominicus Gerritsz van Katwijk, 25 jaar oud, en Lijsbet Hendriksdr Wouterse, circa 21 jaar, hun voorgenomen huwelijk inschrijven voor het Gerecht van Schiedam. Na de gebruikelijke drie afkondigingen werd hun verbintenis op 15 november 1750 plechtig kerkelijk ingezegend in de Nederduits Gereformeerde Gemeente (Grote of Sint-Janskerk).
1. Het burgerlijk huwelijk – 31 oktober 1750
- Locatie & formaliteit – In de schepenzaal van het Schiedamse stadhuis verklaarden Dominicus en Lijsbet “in echte” te willen treden. De stadssecretaris legde de akte vast in het trouwregister (de voorloper van de latere burgerlijke stand).de schepenzaal van het stadhuis aan het Stadserf.
- Handeling – de schepenen namen de trouwverklaring op in het *trouwboek der gerechten*, waarmee het huwelijk rechtsgeldig werd.
- Getuigen & toestemming
Maartje van der Hoeven, weduwe van **Gerrit van Katwijk – moeder van de bruidegom; zij bevestigde namens de familie Van Katwijk de ouderlijke instemming.
Helena de Mooij, weduwe van Hendrik Wouterse – moeder van de bruid; zij legde dezelfde verklaring af voor de familie Wouterse.
Hoewel beide jongelui juridisch meerderjarig waren (25 / 21), bevestigde de aanwezigheid van hun weduwe-moeders de traditionele plicht tot ouderlijk consent. - Huwelijksgeboden – Vanaf de eerste zondag na 31 oktober werden drie opeenvolgende afkondigingen gedaan in de gereformeerde kerk, zodat eventuele bezwaren kenbaar konden worden gemaakt.
2. De kerkelijke inzegening – 15 november 1750
In de monumentale Grote kerk stonden Dominicus en Lijsbet vóór het koorhek, geflankeerd door hun getuigen.
- Schriftlezing – doorgaans Genesis 2:24 (“Een man zal zijn vader en moeder verlaten…”) en Efeziërs 5:22-33.
- Trouwbelofte & zegen – na het bevestigend antwoord sprak de predikant de huwelijkszegen en handoplegging uit.
- Psalmgezang – meestal Psalm 128 (“Welzalig hij die de Here vreest”); het koor en de gemeente sloten af met een driemaal “Amen”.
- Lidmatenregister – het pasgetrouwde paar werd ingeschreven als gehuwd lidmaat, wat toegang gaf tot avondmaal en diaconale steun.
Familie- en maatschappelijke achtergrond
- Dominicus Gerritsz van Katwijk. Zoon van Gerrit van Katwijk (†) en Maartje van der Hoeven. Katwijkers trokken sinds de 17e eeuw naar Schiedam om werk te vinden in de havens, pakhuizen en jeneverbranderijen; Dominicus zal daar als sjouwer, kuiper of schipper werkzaam zijn geweest.
- Lijsbet Hendriksdr Wouterse. Dochter van Hendrik Wouterse (†) en Helena de Mooij. Haar familie had vermoedelijk banden met de mout- en jeneverindustrie langs de Lange Haven, waar vrouwen vaak deelnamen aan het spoelen van flessen, het zeven van mout of kleinhandel. Het huwelijk verenigde twee weduwegeleide huishoudens; beide moeders behielden na hun echtgenoten’ overlijden het gezag en sociale netwerk, wat het huwelijk organisatorisch vereenvoudigde.
Juridische gevolgen en toekomst
- Goederenregime – bij gebrek aan notariële voorwaarden trad de *Hollandse gemeenschap van goederen* in werking.
- Huishouden – naar verwachting trok Lijsbet in bij Dominicus’ bestaande woning nabij de haven of in een nieuw gehuurd pand in het branderskwartier.
Conclusie
Het huwelijk van Dominicus Gerritsz van Katwijk en Lijsbet Hendriksdr Wouterse toont het achttiende-eeuwse Schiedamse samenspel tussen burgerlijk gezag, gereformeerde kerk en familie-consent. Met hun beider weduwe-moeders als getuigen werd de verbintenis niet alleen een persoonlijke keuze, maar ook een bevestiging van sociale continuïteit in een stad waar visserij, jenever en gereformeerde gemeenschapszin het dagelijks leven vormgaven.
Lijsbet Hendriksdr Wouterse
Lijsbet Hendriksdr, dochter van Hendrik Wouterse en Helena de Mooij, is geboren Omstreeks 1729 in Schiedam en overleden op 16 maart 1776 in Schiedam, ongeveer 47 jaar oud.
Nederduitsche Gereformeerde Gemeente – Trouwen Dominicus Gerritsz en Lijsbet Hendriksdr (1750).
Bron; SchiedamGEN (DTB – Trouw – 0265 – 0114)
Kinderen van Dominicus Gerritsz en Lijsbet Hendriksdr
- Gerrit Dominicusz van Katwijk, gedoopt op 15-10-1751 in Schiedam. Gerrit Dominicusz is overleden op 3 juli 1798 in Schiedam, 46 jaar oud en is begraven op 8 juli 1798 aldaar.
- Dominicus (Minnekes) Dominicusz van Catwijk, gedoopt op 12-11-1752 in Schiedam. Dominicus is overleden in 1788 op 36-jarige leeftijd en begraven op 7 juli 1788 te Schiedam.
- Leendert Dominicusz van Katwijk, geboren op 08-09-1754 in Schiedam. Leendert, van beroep metselaarsknecht is overleden op 14 november 1811 op 57-jarige leeftijd en begraven op 16 november 1811 te Rotterdam.
- Jan Dominicusz van Catwijk, gedoopt op 04-04-1756 in Schiedam. Jan is overleden in 1811 op 55-jarige leeftijd en begraven op 26 augustus 1811 te Schiedam.
- Maartje Dominicusdr van Katwijk. Zij is gedoopt op 07-04-1758 in Schiedam. Maartje is overleden vóór 23-09-1759 in Schiedam, ten hoogste 1 jaar oud.
Overlijden Dominicus Gerritsz van Katwijk
Dominicus Gerritsz, wonende in een huis op de Korte Achterweg in Schiedam is overleden in 1778, ongeveer 54 jaar oud in en begraven op 20 oktober 1778 in Schiedam.
Gerechten van Schiedam – Begraven Dominicus Gerritsz van Katwijk (1778|
Bron; SchiedamGEN Schiedam – Begraven – 0637 – 0117, Gerechten van Schiedam: 1624-1811
Klapper op de registers van Overledenen.
Bron; FamilySearch
Nederduitsche Gereformeerde Gemeente
Van het overlijden is in Het Register ter berekeningen van de Sint Jans Kerk der stad Schiedam, beginnende met Goede Vrijdag 1764 tot Goede Vrijdag 1782 is niets van het overlijden van Dominicus Gerritz van Katwijk terug te vinden.
Bron: SchiedamGEN DTB Schiedam – Begraven – 0015 – 0172 Nederduitsche Gereformeerde Gemeente: 1599-1811.
Overige kerkgenootschappen
Van het overlijden is in Rooms Katholieke Kerk in Schiedam over de periode 1680 tot en met 1876 is niets van het overlijden van Dominicus Gerritz van Katwijk terug te vinden .
Bron; SchiedamGEN, Schiedam – Begraven – 0009 – 0001, Rooms-Katholiek: 1680-1811.