De familienaam is de naam die de leden van een familie dragen, in tegenstelling tot de voornaam. Andere woorden voor familienaam zijn Achternaam en Geslachtsnaam.
Door de groei en concentratie van de bevolking vanaf de 12e eeuw voegde men aan de voornaam een patroniem of vadersnaam toe om twee of meer personen met dezelfde naam te kunnen onderscheiden. Een patroniem kan men als tweedenaamvalsvorm van de voornaam van de vader beschouwen. In veel streken werd dus het zogenaamde patroniem toegepast, een aanduiding die dus op de naam van de vader was gebaseerd. Een patroniem of vadersnaam is een naam, al dan niet officieel, die aangeeft hoe de vader van de naamdrager heet. Vaak zijn patroniemen voorzien van het achtervoegsel ‘zoon’ of ‘dochter’. Kijk bijvoorbeeld naar de huwelijksakte van onze voorvader Claes uit 1620 die de patroniem Willemsz, dus de zoon van Willem draagt.
Nederlandse familienamen als Jans(s)en, Claes Willems(en) (Willemszoon), Hendriks, Jacobs en Hermans waren oorspronkelijk patroniemen. Men noemt dat versteende patroniemen.
Maar een patroniem in de grotere steden en dichtbevolkte streken werkte niet voldoende en in de loop van de 17e eeuw namen de mensen een familienaam of toenaam aan. Kijk maar naar de overlijdensakte van Claes Willemsz. In de Register van Overledenen uit Schiedam van 1686 is de aangenomen familienaam “van Catwijck” erbij vermeld.
Overigens komt verbastering van de familienaam van Katwijk in allerlei varianten voor Catwijck, Cattewijk, Catwijk, Catwick, Caetwijk, Kattik en dergelijke al dan niet met “van” ervoor.
Bij het aannemen of toewijzen van een familienaam of toenaam werd meestal gekeken naar het beroep (Schipper, Bakker, Slager), een eigenschap (De Goede, De Wilde), onderscheid met een gelijknamig persoon (Eenoog, De Oude, De Jongste), de plaats of streek van herkomst (Van Buren, Van Keulen, Van Hulshorst, Van Catwijck), de naam van de boerderij of landgoed (Haverkamp, Van Munnikhof, Van Nijeveld), van een huis of herberg (Gouweleeuw, Van der Molen, Vermeulen) of een veldnaam (Van den Berg, Van der Kamp, Van der Made). In ons geval is er gekozen voor de plaats van herkomst.
Bij het invoeren van de burgerlijke stand in het begin van de 19e eeuw werden de familienamen vastgelegd. Daar velen al een familienaam hadden zou men kunnen zeggen dat bij de invoering van de burgerlijk stand de vastlegging van de familienamen het vastleggen van de bestaande situatie was. Daar waar het patroniem als onderscheid van elkaar werd gebruikt kon men in een Naamsaannemingsregister een familienaam laten vastleggen. Vooral in het noorden en oosten van Nederland kwam dit voor.
LEES MEER OVER