Paulus van Catwijk in dienst van Verenigde Oost-Indische Compagnie (1761-1768)
Paulus van Catwijk (uit Schiedam) treedt op 27 mei 1761 15-jarige leeftijd in dienst als hooploper bij kamer Rotterdam. Als hooploper heeft hij de volgende taken; helper van de matrozen. Op woensdag 27 mei 1761 vertrekt het schip Vrouwe Elisabeth met Paulus aan boord op weg van Goeree waar het schip werd volgeladen naar Batavia. Op dinsdag 1 september 1761, 97 dagen na vertrek komt het schip Vrouwe Elisabeth aan op de Kaap. Vrijdag 18 september 1761, 17 dagen na aankomst op de Kaap vertrek het schip Vrouwe Elisabeth van de Kaap richting het Batavia. Op vrijdag 27 november 1761, 70 dagen na vertrek van de Kaap en 184 dagen na vertrek uit Nederland komst het schip Vrouwe Elisabeth aan in Batavia.
Op vrijdag 6 november 1767, 2170 dagen, bijna 6 jaar later na aankomst in Batavia vertrek het schip Huis Te Bijweg met Kamer Amsterdam met Paulus aan boord vanuit Batavia. Zaterdag 2 januari 1768, 57 dagen na vertrek uit Batavia komt het schip Huis Te bijweg aan op de Kaap. Dinsdag 2 februari 1768, 31 dagen na aankomst op de Kaap vertrekt het schip Huis Te Bijweg van de Kaap met bestemming Nederland. Op vrijdag 20 mei 1768, 108 dagen na vertrek van de Kaap en 196 dagen na vertrek uit Batavia komt het schip Huis Te Bijweg aan op Texel. Paulus is bijna 6,5 jaar weggeweest.
Vrijdag 20 mei 1768, 2550 dagen na indiensttreding is Paulus van Catwijk uit dienst getreden, als reden wordt opgegeven dat hij is gerepatrieerd (teruggekeerd naar Nederland en afgemonsterd). Als begunstigde staat vermeld zijn moeder Lijsbet Anthonijsdr Elisabeth Feteris.
Opmerkingen: Maandbrief: ja / Schuldbrief: nee
Maandbrief
Door middel van een maandbrief konden werknemers bij de VOC maximaal drie maandlonen per jaar bestemmen voor verwanten in de 1e graad: ouders, echtgenote of kinderen. In het soldijboek wordt alleen vermeld dat er een maandbrief is met de naam van de begunstigde. Bij onvoldoende saldo werd de maandbrief met voorrang uitbetaald. Betalingen op de maandbrief worden vermeld. De maandbrief was in het bezit van de begunstigde.
Schuldbrief
Een werknemer van de VOC kon een schuldbrief / obligatie ondertekenen tot maximaal ƒ300, afhankelijk van de rang. De schuldbrief was veelal op naam gesteld, maar overdraagbaar en werd aan de toonder uitbetaald. Bij onvoldoende saldo werd de transportbrief bij voorrang voldaan, na de maandbrief. In het soldijboek wordt alleen vermeld dat er een schuldbrief is en ook de terugbetaling, voor zover dat gebeurd is.
Aanvullende Informatie over de heenreis
Tussen patria en de Kaap een zeevarende en één soldaat werden overgenomen door een Engels schip. Op 25-11-1761 gingen van het schip Vrouwe Elizabeth op Bantam: 4 zeelieden en 71 soldaten van boord.
Een reis naar het Azië was niet zonder risico. Door ziektes, het eten van slechte of bedorven voedsel of ongeval stierven er tijdens de reis veel zeevaarders.
Aanvullende Informatie over de terugreis
De 11 passagiers inbegrepen 2 slaven. Commandeur van het rendement vloot was Jan van Eysden, meester van de Duinenburg (7741).
Bron: Huygens ING
Het is mogelijk om het aantal opvarenden differentiëren in verschillende categorieën. Voor de heenreis, dit zijn zeelieden, soldaten, ambachtslieden, en de passagiers. De vaklieden zijn die werden gebruikt om een bepaalde dienst uit te voeren in Azië, en dus niet tot de bemanning als zodanig. ‘Passenger’ is in feite een restcategorie, met inbegrip van hoge functionarissen van de Vennootschap, met inbegrip van geestelijken met hun vrouwen en bedienden, maar ook slaven en verstekelingen.
Informatie over de uiterlijke reizen is verdeeld in zes kolommen:
- Het aantal aan boord bij vertrek.
- Het nummer sterft tussen Nederland en de Kaap. Vaak dit cijfer verwijst naar alle categorieën samen, zelfs wanneer de andere informatie beschikbaar is per categorie. In dergelijke gevallen deze figuur wordt cursief gedrukt.
- Het aantal mensen dat het schip aan de Kaap vertrokken.
- Het aantal mensen dat aan boord aan de Kaap kwam.
- Het nummer sterven aan de hele reis. Aftrekken van III van V geeft het nummer sterft tussen de Kaap en Azië.
- Het aantal aan boord bij aankomst in Azië.
Drie kolommen worden gegeven voor het naar huis reizen:
- Het aantal aan boord bij vertrek.
- Het aantal sterven op weg naar de Kaap.
- Het aantal dat ging van boord op de Kaap.
De cijfers in de verschillende kolommen zijn afkomstig uit verschillende bronnen die niet altijd consistent zijn. Daarom zijn de cijfers over de veranderingen in het aantal mensen aan boord tijdens de reizen niet altijd overeen met die van de grootte van de bemanning bij vertrek en aankomst.
Scheepssoldijboeken van de opvarenden van voor de kamer Rotterdam, Vrouwe Elisabeth: Grootboek 1761
Hieronder pagina’s uit het Nationale Archief van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Het betreft stukken van de equipage en de loonadministratie van de Kamer Rotterdam, Scheepssoldijboeken van de opvarenden van voor de kamer Rotterdam uitgevaren schepen 1700 – 1795, Vrouwe Elisabeth: Grootboek 1761. Lees hier meer over scheepssoldijboeken.
