De oorlogsperiode
Het jonge gezin met twee kleine kinderen heeft maar kort tijdens met begin van de oorlog in Amsterdam gewoond. Door waarschijnlijk de economische crisis en gebrek aan een vast of goed inkomen werd de woning aan de Wilhelministraat na ruim twee jaar op 22 juli 1940 voor een maand ingeruild een goedkopere bovenwoning om de hoek aan de Pieter Langendijkstraat 22 2-hoog.

Op 23 augustus 1940 voor een periode van drieënhalve maand heeft Corstiaan Dirk zich alleen ingeschreven bij zijn broer Jacobus Leendert Johannes op het adres Van Brakelstraat 35 huis. Hoogstwaarschijnlijk was hij werkloos en kon op deze manier extra staatssteun (uitkering) ontvangen. Op 16 oktober 1940 loopt hij tegen de lamp en moet zich melden bij het politiebureau (zie hierna meer hierover). Vrijwel daarna vertrekt het complet gezin met de hoogzwangere Hendrika op 12 december 1940 naar een bovenwoning aan de Gerard Brandtstraat 2 2-hoog. Enkele weken later op 29 december 1940 bevalt Hendrika van hun derde kind Corstiaan Dirk jr.

Niet altijd even braaf
In het Gemeentearchief van Amsterdam heb ik een aantekening gevonden in het Politierapport d.d. 16 oktober 1940. Corstiaan Dirk moest op het politiebureau verschijnen voor valsheid in geschifte omdat hij onrechtmatig steun trok (lees in de volgende alinea hier meer over). Hoogstwaarschijnlijk had naast de staatssteun die hij ontving nog andere inkomsten. Na verhoor is Corstiaan Dirk heengezonden.

In de jaren 1929-1940 waren op een gegeven moment 600.000 van de acht miljoen Nederlanders werkloos. Tijdens de crisis was de armoede groot, en de regering had geen oplossing. Werklozen kregen een minimale uitkering. Ze moesten bovendien ‘stempelen’, zodat ze niet stiekem geld konden verdienen naast de steun van de staat.

Deze worden meestal aangeduid als ‘de crisisjaren’ of als ‘de grote depressie’: een lange periode van krimp in de economie en van grote werkloosheid. De crisis begon in oktober 1929 in de Verenigde Staten na de ‘Beurskracht en kreeg al snel de hele wereld in haar greep.
Het aantal werklozen in Nederland bedroeg in 1930 circa 150.000 en kwam in 1935 op een hoogtepunt van bijna 600.000. Daarna daalde de werkloosheid wel enigszins, maar tot in de oorlog bleef het aantal werklozen boven de 350.000. Het was voor het eerst dat werkloosheid in Nederland zo’n omvang had bereikt en zo lang duurde. Van elke vier Nederlandse arbeiders was er één langer dan een jaar werkloos.
De regering besloot de werklozen een financiële ondersteuning te geven. De ‘steun’ mocht niet te hoog zijn, anders zouden de werklozen – zo meende men – lui worden. Ze kregen een bedrag dat net voldoende was om de huur en een eenvoudige maaltijd te betalen. Voor uitgaan, sport of kleren hadden ze geen geld. Om te voorkomen dat de werklozen naast de steun een zwart baantje erbij zouden nemen moesten ze één of twee keer per dag een stempel halen in een stempellokaal. Dit werd als erg vernederend ervaren. Daarnaast konden ze gedwongen worden in de werkverschaffing te werken. Zo kon het gebeuren dat een werkloze onderwijzer met de schop aan het werk moest om sloten te graven of dijken aan te leggen. Uit deze tijd dateren grote openbare werken zoals het Amsterdamse bos.